عنوان این مطلب را از کتاب شهامت تدریس وام گرفته ­ام تا مطلبی را که می خواهم بنویسم راحت تر بیان کنم.

وقتی حرف از شغل می شود یک عده مهارت را در نظر می گیرند، یک عده علاقه را و عده ­ای دیگر هم پول را. بیشترین دغدغه آدم این است که چگونه شغلی را پیدا کند که در آن هر سه­ ی این­ ها جمع شده باشد. اگر نتوانی در جایگاه درستی قرار بگیری دچار تناقض می­ شوی. این تناقض مایه­ ی عذاب است خصوصا وقتی معلم باشی و ناگزیر از برقراری ارتباط با عده­ ی کثیری از آدم­ ها. این تناقض درونی کم کم در بیرون از ما هم آشکار می شود.

منظورم را با تعریف کردن خاطره­ ای بیان می کنم.

در دوران کارورزی مثل بلاتکلیف ­ها، هر زنگ سر جهازی یکی از کلاس­ ها بودم. کلاس مشخصی نبود که تمام ساعت­ ها را در آن بگذرانم. بنابراین هر زنگ سر یک کلاس می رفتم. این آواره بودن مزیت ­های خودش را هم داشت؛ با معلمان متنوع و شاگردانی متنوع ­تر آشنا می ­شدم. بعضی معلم­ ها تفاوتشان تا ثریا بود. یکی سر کلاس داد می ­زد و عین میرغضب رفتار می کرد. دائم به فکر مچ ­گیری بود و چند نماینده یا سرگروه را هم انتخاب کرده بود تا به عنوان دستیار، مچ سایر دانش ­آموزان را بگیرند؛ اگر کسی تکلیفی از سر بی­ حواسی یا اهمال کاری انجام نداده بود فورا اسمش را به معلم بدهند. وقتی بچه­ ها قرار بود راجع به چند شخصیت مشهور مقاله ­ای بنویسند و سر کلاس بخوانند، حتی اجازه نمی­ داد خواندن آن ها تمام شود. بلافاصله سرشان عربده می کشید که این دیگر چه کوفتی است که نوشتی؟

از طرف دیگر، سر کلاس معلمی می­ رفتم که با بچه­ ها برخورد دوستانه ­ای داشت. سعی می کرد حقوق شاگردان را نادیده نگیرد. دانش آموزها که خسته می­ شدند با آن­ ها بازی می کرد. مطالب را برای دانش آموزانی که متوجه نشدند با صبوری چندین و چند بار تکرار می کرد. هدفش مچ­ گیری نبود بلکه دستگیری بود.

این برخوردهای متفاوت باعث ایجاد تناقض در من شده بود. چرا یک معلم برخورد محترمانه و دوستانه ­ای دارد و دیگری برخوردی خشن و تحقیرآمیز؟

یکبار که در دفتر معلم ­ها نشسته بودم آن­ ها شروع کردند به صحبت کردن درباره ی خودشان. یکی می­ گفت از اول هم چشمش دنبال حرفه ­ی دیگری بوده و به اشتباه در این مسیر آمده. این دقیقا همان معلمی بود که سر بچه ­ها بی­ وقفه عربده می کشید. یکی دیگر از معلم­ ها گفت از بچگی عاشق تدریس و توضیح دادن مطلبی برای دیگران بوده. هنوز هم وقتی کسی از بچه ­های فامیل به مشکل برمی­ خورد با اشتیاق به او یاد می دهد. همانطور که احتمالا حدس زده اید این همان معلمی بود که با بچه ها رفتار قاطعانه و در عین حال مهربانی داشت.

کم کم معلم ­ها در ذهنم تقسیم شدند به دو دسته. آن­ هایی که مشتاق تدریس هستند و آن هایی که اشتیاقی ندارند و بی انگیزه ­اند. حالا که در خاطراتم سرک می­ کشم، معلمان دوران مدرسه را هم می ­توانم در یکی از این دو دسته جای دهم.

اشتیاق معلم را می شود در چهره ­اش دید، در طرز صحبت کردنش، در نگاهش، در نوع تعاملی که با بچه ­ها دارد، در مقدار زمانی که برای شغلش می ­گذارد و در تک تک حرکاتش.

برعکس بی ­انگیزگی و بی ­حوصلگی معلم را هم می­ توان به راحتی تشخیص داد. این­ ها چیزهایی نیستند که لزوما با کلمه بیان شوند، احساس معلم به تدریس در تک تک رفتارهایش جاری است.

می ­شود فهمید کدام معلم با پای خودش به کلاس آمده و کدام معلم را به زور سر کلاس آورده­ اند. چه کسی وقتی از خواب بیدار شده زیر لب با خودش زمزمه کرده اه باز هم باید با این دانش ­آموزها سر و کله بزنم و چه کسی به محض بیدار شدن با تمام چالش ­های پیش رو، اشتیاقی را در قلبش احساس کرده تا زودتر سر کلاس برود.

معلم مشتاق و معلم بی ­انگیزه را می­ توان تشخیص داد حتی اگر خود معلم هنوز نفهمیده باشد و سعی کند بی­ انگیزگی ­اش را پنهان کند و احساسش را در مشتش بگیرد اما در بزنگاه هایی، مشت معلم جلوی دانش آموزان باز می شود و آن­ ها بی­ پرده به تماشای احساس درونی اش می ­نشینند.

ما هم می توانیم از خودمان بپرسیم تا چه اندازه برای تدریس مشتاق هستیم. برمی گردم به عنوان مطلب؛ آیا معلمی، هم حرفه و هم عشق تان است؟